7. Sınıf Fiiller (Eylem) Konu Anlatımı

7. Sınıf Türkçe dersi için hazırladığımız konu anlatımı HangiSoru Türkçe öğretmenleri tarafından hazırlanmıştır. 7. Sınıf öğrencilerimize ve bu derse giren tüm öğretmenlerimize başarılar dileriz.

Fiiller(Eylemler) 

İş (hareket), oluş, hareket bildiren sözcüklere fiil (eylem) denir.

Fiillerle isimleri nasıl ayırıyoruz? 

Öncelikle pratik yöntem olarak bir sözcüğün isim ya da fiil olmadığını öğrenmek için sonuna mastar eki (-mak, -mek) getiririz. -mak, -mek eki getirdiğimizde anlamlı oluyorsa o kelime fiil olmuyorsa isimdir.

Öğrencilerin karıştırdığı bir durum da ortak ve sesteş köklerdir. Ortak ve sesteş kökler nelerdir? Ortak ve sesteş kökler konu anlatımı da aşağıdaki gibidir.

Bazı kökler cümle içerisindeki anlamlarına göre isim ya da fiil kökü olabilmektedir. Bu kökler ortak ve sesteş kökler olmak üzere ikiye ayrılır.

Ortak kökler arasında anlamsal açıdan bir bağ bulunurken sesteş kökler arasında bir bağ bulunmaz.

Ortak kökler:

Göç, tat, şiş, boya

Sesteş kökler:

Gül, yaz, kaz, yüz, at, kır

Yukarıdaki köklere baktığımızda cümlelere göre farklı anlamlara sahip olabileceğini görebilmekteyiz.

Örnek: En sevdiğim hayvan attır. / Topu bana at. ==>> İki cümleyi incelediğimizde ilk cümledeki at sözcüğünün bir varlığı karşıladığını dolayısıyla isim olduğunu görüyoruz, 2. cümledeki sözcük olan at ise atma eylemi anlamına geldiği için fiildir.

Fiil Çeşitleri – Anlamına Göre Fiiller: Niteliklerine göre fiiller iş-kılış, durum ve oluş fiilleri olmak üzere üçe ayrılırlar.

1. İş-kılış Fiilleri:

Bu fiiller başka bir varlığa bağlı olarak gerçekleşen fiillerdir. Nesne alır ya da alabilirler. Bu fiillere neyi, kimi soruları sorulabilir.

almak, vermek, getirmek, özlemek, sevmek

  2. Durum Fiilleri:

Bir varlığa bağlı olmadan gerçekleşen eylemlerdir. Bu eylemler işten etkilenen varlığın durumu hakkında bilgi verirler.Genellikle neyi, kimi sorularına cevap vermezler.

Gülmek, uzanmak, ağlamak, uyanmak, ağlamak, koşmak…

   3. Oluş Fiilleri: 

Bu filler kendiliğinden gerçekleşen fiillerdir. İşten etkilenen varlığın elinde olmadan gerçekleşirler.

Ölmek, doğmak, büyümek, uzamak, sararmak, solmak, küflenmek…

Fiillerde Şahıs (Kişi)

İş-kılış, durum ve oluş fiillerine gelerek eylemlerin kaçıncı şahıs tarafından yapıldığını belirten eklere kişi (şahıs) eki denir.

Yukarıdaki tabloya baktığımızda 3. tekil şahıs eklerinin olmadığını görebiliriz.

Mastar durumunda olan fiiller tek başına yalnızca eylem bildirir. Cümle içinde yer aldıklarında kip ve şahıs eki alarak yüklem olurlar.  Kip ve kişi eki alan fiillere çekimli fiil denir.

Yüklem durumundaki fiiller kip ve şahıs ekleri alırlar. Kipler ise haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Haber (Bildirme) Kipleri

Bu kipler zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Zaman kipleri olarak düşünebiliriz. Geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zaman kipleri olarak kendi içerisinde ayrılır.

Geçmiş Zaman Kipleri

a) Bilinen, görülen geçmiş zaman: -dı, -di, -du, -dü =>> geldi, gördük, ağladı, yaptı, satıldı…

b) Öğrenilen, duyulan geçmiş zaman: -mış, -miş, -muş, -müş =>> görmüş, bilmiş, kalkmış, uzanmış…

Şimdiki Zaman Haber Kipi: -yor =>> geliyor, biliyor, seviyorum, bakıyorum, diyorum, özlüyoruz…

Gelecek Zaman Haber Kipi: -ecek, -acak =>> geleceğim, bileceksiniz, öğrenecek, ağlayacağız…

Geniş Zaman Haber Kipi:  -r, -ar, -er, -ir, -ur, -ür =>> bakar, durur, yaparım, gelirim, oynarsınız…

Dilek (İsteme) Kipleri

Gereklilik kipi: -malı, -meli =>> Eylemin yapılması gerektiğini bildiren kiptir.

Gelmelisin, bilmelisin, okumalıyız, yazmalısınız…

İstek kipi: -a, -e

Bakayım, bakasın, baka, bakalım, bakasınız, bakalar

Dilek (şart) kipi: -sa, -se

baksam, baksan, baksa, baksak, baksanız, baksalar

Emir kipi: Eylemin yapılması gerektiğini emrederek belirten kiptir. İçinde bizim de bulunduğumuzdan ve kendimize emir veremeyeceğimizden ötürü 1. tekil ve 1. çoğulda emir kipi yoktur.

1. tekil – yok
2. tekil – bak
3. tekil – baksın

1. çoğul – yok

2. çoğul bakın

3. çoğul baksınlar