Cümle Türleri Konu Anlatımı

Özellikle 8. Sınıf Türkçe dersi konularından cümle türleri / cümle çeşitleri konusunun örneklerle anlatımına bu içerikte yer verdik. 8. sınıftan sonra da karşınıza çıkacak olan cümle türleri konusuyla ilgili testlere buradan, çalışma kağıtlarına da buradan ulaşabilirsiniz. 8. sınıf cümle türleri konu anlatımı.

Öncelikle bu konunun da Türkçe içerisindeki diğer konularda olduğu gibi, birden fazla konuyla bağlantılı olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Cümle türleri konusunu iyi anlayıp sorularda zorlanmak istiyorsak özellikle cümlenin ögeleri ve fiilimsiler konusunu iyi anlamış olmamız gerekmektedir.

Cümlenin Türleri Konu Anlatımı

Cümle Türlerini 4 ana başlık altında inceleyeceğiz.

1. Yükleminin Türüne Göre Cümleler
2. Yükleminin Yerine Göre Cümleler
3. Anlamına Göre Cümleler
4. Yapısına Göre Cümleler

1. Yükleminin Türüne Göre Cümleler

Yükleminin türüne/çeşidine göre cümleler ikiye ayrılır:

a) İsim Cümlesi

Yüklemi isim olan cümlelerdir.

b) Fiil Cümlesi

Yüklemi fiil olan cümlelerdir.

Örnek:

 #  Bu  adam iyi bir dalgıçtı.

Yukarıdaki cümlenin yükleminde yer alan dalgıç sözcüğünü “dalgıç” olarak bakmamız gerekiyor bu durumda cümle isim cümlesidir.

Örnekler:

 #  Seni çok seviyorum. (Fiil Cümlesi)

 #  Okul çok yakında kapanacak. (Fiil Cümlesi)

 #  Gözler kalbin aynasıdır. (İsim Cümlesi)

 #  Her şeyde biraz sen varsın. (İsim Cümlesi)

 #  Okula zamanında vardı. (Fiil Cümlesi)

 #  Artık geri dönmem çok geç. (İsim Cümlesi)

 #  Ne bekliyorsun hadi geç. (Fiil Cümlesi)

2. Yükleminin Yerine Göre Cümleler

Yüklemin yerine göre cümleler üçe ayrılır:

a) Kurallı Cümle

Yüklemi sonda olan cümlelerdir.

b) Devrik Cümle

Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.

c) Eksiktili Cümle

Yüklemi olmayan cümlelerdir.

Örneğin: Yaşamalısın hayatı doya doya. Cümlesine baktığımızda burada yüklem en başta olan yaşamalısın sözcüğüdür. Yani yüklemi olan bir cümledir o yüzden sonuna üç nokta gelmez ve eksiltili cümle değildir.

Örnekler:

 #  Gözlerimde bir tutam yaş var. (Kurallı cümle)

 #  Hayat insana bazen hiç gülmüyor. (Kurallı Cümle)

 #  Gel buraya yaramaz. (Devrik Cümle)

 #  Yansın bu ömrüm senin uğruna. (Devrik Cümle)

 #  Her şey biraz iyiye giderken… (Eksiltili Cümle)

 #  Dağların konusunu içime çektikçe… (Eksiltili Cümle)

3. Anlamına Göre Cümleler

Anlamına göre cümleleri dört farklı başlık altında inceleyeceğiz.

a) Olumlu Cümle:

İşin, durumun gerçekleştiği, gerçekleşeceği, gerçeklemiş olduğu durumlar için var olan anlamdır. Burada işin kötü, korkunç olup olmamasına bakılmaz. İş gerçekleşiyorsa, oluyorsa olumludur.

Örnek:

 #  Bugün okulda top oynadık. (Olumlu Cümle)

 #  Hırsız kaçarken balkondan düştü ve öldü. (Gerçekleşmiş olumlu cümle)

 #  Dedem geçen hafta vefat etti. (Olumlu Cümle)

 #  Hayatta ne kadar yalancı insanlar var. (Olumlu Cümle)

b) Olumsuz Cümle:

İşin, durumun olumsuzluk bildiren ekler ve sözcükler ile gerçekleşmediği, gerçekleşmeyeceği anlamındaki cümlelerdir.

Örnek: 

 #  Balkondan düşen çocuk ölmedi. (Olumsuz Cümle)

 #  Denize düşen kediyi kurtaramadık. (Olumsuz Cümle)

 #  Sen hiç güzel değilsin. (Olumsuz Cümle)

Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümlelere örnekler:

 #  Seni sevmiyor değilim. (Seviyorum = Olumlu Cümle)

 #  Onun ne kadar kıskanç biri olduğunu bilmez miyim hiç? (Bilirim= Olumlu Cümle)

 #  Sana sevgim yok değil. (Var = Olumlu cümle)

 #  Okulda ne öğretmen kaldı ne sınıf. (Öğretmen de sınıf da kalmadı = Olumsuz cümle)

 #  Ne tadım var ne tuzum. (Keyfim yok = Olumsuz Cümle)

c) Soru Cümlesi:

Duygu ve düşünceleri soru yoluyla anlatan cümlelerdir.

Örnekler:

Bunu kim getirdi?

 #  Ankara’ya ne zaman gideceksin?

 #  Benimle evlenir misin?

 #  Çocuklar buraya bakar mısınız?

Örnekler:

 #  Daha ne kadar bekleyeceğiz bilmiyorum.

 #  Yanına ne zaman geleceğim belli değil.

 #  İnsanlar neden bu kadar bencil anlamıyorum.

d) Ünlem Cümlesi:

Duyguları (üzüntü, sevinç, kızgınlık, şaşkınlık…) coşkulu bir şekilde dile getiren cümlelerdir.

 #  Hey, sen de mi buradasın?

 #  Aman, yandım!

 #  Çocuğum, bırak artık bu sözleri!

 #  Hişt, sana diyorum!

4. Yapısına Göre Cümleler

Yapısına Göre cümleleri dört farklı başlık altında inceleyeceğiz. 

a) Basit Yapılı Cümleler:

Bu cümleler tek bir yargıyı bildirir, fiilimsi almaz, ki ve -sa -se koşul eklerini içinde barındırmazlar. Tek bir yargı içeren, yan cümle / yargı bulundurmayan cümleler tek yüklemli cümle (basit cümle) adını alır.

Örnekler:

 #  Bugün okula gideceğim.

 #  Benimle birgün arabada yüksek bir hız yapacakmış.

 #  Her akşam burada onu bekliyorum.

Yukarıdaki cümleleri incelediğinizde tek bir yüklemi olduğunu, fiilimsi olmadığını, -sa -se ve ilgi eki ki’yi almadıklarını görebiliriz.

b) Birleşik Yapılı Cümleler:

Birleşik yapılı cümleler genelde karşımıza fiilimsiler ile çıkmaktadır. Bu konuyu da dört farklı başlık altında inceleyeceğiz. 

Öncesinde yapısına göre cümleler konusunun bu bölümünde karşımıza Temel Cümle ve Yan Cümle kavramları da çıkmaktadır. Burada esas yüklem olan kısımlar temel cümle fiilimsi, sa-se ve ki ile yapılan bölümler ise yan cümleciği oluşturmaktadır.

Girişik Birleşik Yapılı Cümleler:

Fiilimsilerin olduğu cümlelerdir. Yan yargılarını fiilimsilerin oluşturduğu cümleler fiilimsi cümle ya da girişik birleşik cümle adını alır.

Şartlı Birleşik Yapılı Cümleler:

Koşul eki -sa -se’nin bulunduğu cümlelerde görülür. Şartlı cümlelerde yan yargı, yan cümle temel cümleye “-se/-sa” şart ekiyle bağlanır.

Örnekler:

 #  Benimle gelirsen büyük bir başarı yakalarsın.

 #  Okulu bırakırsan ne yapacaksın?

 #  Dolar yükselmezse ben biterim.

Ki’li Birleşik Yapılı Cümleler:

Ki ile yapılan birleşik yapılı cümlelerdir.

Örnekler: 

 #  Anladım ki hiç kimse sen gibi olmayacak.

 #  Görüyorum ki her gün meyhanelerdesin.

İç İçe Birleşik Yapılı Cümleler:

Bu cümleler alıntılar yoluyla yapılan cümlelerde görülür.  Bu cümlelerde, başka bir cümle yan yargı haline getirilerek temel cümleye bağlanır.

Örnek:

 #  Seni seviyorum, dedi.

 #  “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.” harika bir söz.

c) Sıralı Cümleler:

Virgül ya da noktalı virgül ile ayrılmış birden fazla cümlelere denir. En az iki yüklem olmalıdır.

Örnekler

 #  Derdim olsun, gönüller neşeyle dolsun.

 #  Seni sevdim, kalbimi verdim.

 #  At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şanı kalır.

Bağımı sıralı cümleler:

Öge ortaklığı bulunan sıralı cümlelerdir.

Bağımsız sıralı cümlelerdir:

Öge ortaklığı bulunmayan sıralı cümlelerdir.

Örnekler:

 #  Sen benimdin, çok özeldin. (Gizli Özne O Ortak= Bağımlı Sıralı)

 #  Yazın Kemer’e gidecek, biz de gideceğiz. (Dolaylı Tümleç Kemer’e Ortak= Bağımlı Sıralı)

 #  Sen gidiyorsun, herkes sana benzeyecek. (Ortak Öge Yok= Bağımsız Sıralı Cümle)

d) Bağlı Cümle:

Bağlaçlar birbirine bağlanan cümlelerdir. Ama, fakat, lakin, ancak, yalnız, hem…hem, ne…ne vb.

Örnekler:

 #  Derslerime çalışıyorum ama, yeterince iyi değilim.

 #  Herkes sana benzeyecek diyorlar fakat kim inanır buna?

Örnek:

 #  Hem okulunu hem ailesini çok özlemişti. 

Yukarıdaki cümlede bağlaç nesneyi bağladığı için bu cümle basit yapılı cümledir, fiilimsi yoktur, tek bir yüklemi tek bir yargısı vardır.

 #  Hem beni seviyor, hem de onu özlüyor. 

Yukarıdaki cümlede ise yüklemleri bağladığı için bağlı cümledir. 2 tane yüklemi vardır.

Cümle Türleri Konu Testleri Online Çözmek İçin TIKLAYIN…