Hangi Sözcükler Türkçe Değildir? Nasıl Anlarız?

Bir sözcüğün Türkçeden gelip gelmediğini nasıl anlarız? Dilimizde yer alan kelimelerin hangileri Türkçe, hangileri Arapça, Farsça ve diğer dillerden gelmiştir? Herhangi bir sözcüğün Türkçe mi yabancı kökenli olduğunu nasıl anlarız? Bir sözcüğün Türkçe mi yabancı kökenli mi olduğunu anlamak için aşağıdaki kuralları bilmemiz yeterlidir.

1. Ses uyumları: Bir kelimedeki seslerin çeşitli açılardan birbirine uyması hadisesidir. Türkçede iki farklı ses uyumundan söz etmek mümkündür: Kalınlık – incelik uyumu ve düzlük-yuvarlaklık uyumu.

Kalınlık-incelik uyumu(büyük ünlü uyumu):

Kalınlık incelik uyumu bir sözcükteki ünlülerin tamamının ya ince ünlülerden ya da kalın ünlülerden oluşması kuralıdır.

Kalın ünlüler: a, ı, o, u

İnce ünlüler: e, i, ö, ü

Örnek kelimeler: sevgi, barış, yalan, okul gibi..

Bazı istisnai durumlar vardır: anne, hangi, hani, dahi gibi kelimeler Türkçe oldukları halde zamanla bu şekle gelmiştir.

Düzlük-yuvarlaklık uyumu(küçük ünlü uyumu): Türkçede düzlük yuvarlık uyumu ayrıntılı bir kural olarak değerlendirilmektedir, en azından aşağıdaki belirttiğimiz kurallara göre. Bu kurala göre kelimelerde yer alan ünlülerin sıralamasına bakılır.

Bu kurala göre, düz ünlüden (a,e,ı,i) sonra düz ünlü a,e,ı,i, yuvarlak ünlülerden sonra yuvarlak dar (u,ü) veya düz geniş (a,e) gelir.

Bu kuralda zincirleme bir sıralamaya bakılır. Örnek : Ka-lem-lik –  a-e-i 

2. Uzun ses, şapkalı harf

Türkçe harflerde şapkalı ünlü bulunmaz. Bu nedenle şapkalı ünlülerin bulunduğu kelimelerin Türkçe olmadığı görülmektedir.

3. “o” ve “ö” sesleri:

Türkçe kelimelerde o ve ö ünlüleri sadece ilk hecelerde bulunmaktadır.

Horoz, doktor, mayonez, maydanoz gibi..

4. “f” sesi:
Türkçe kelimelerde “f” sesi yoktur. Bu ses Türkçe kelimelerde ancak tabiat/doğa taklidi bazı kelimelerle aslında v’li olan birkaç kelimede görülür: fısıltı, fırıldak, fosur fosur, üflemek, öfke(

5. “j” sesi:

Türkçede j ile başlayan bir sözcük yoktur. J ile başlayan sözcükler yabancı kökenli sözcüklerdir.

6. “h” sesi:

Türkçe kelimelerde “h” sesi yoktur. Sadece tabiat taklidi olan kelimelerde görülür.

7. Başta bulunmayan sesler:
Türkçedeki kelimelerin başlarında genellikle c, ğ, l, m, n, r, v, z ve n sesleri bulunmaz. İstisnai durumlar olmakla birlikte genellikle Türkçe sözcüklerde bu ünsüzler bulunmaz.

8. Sonda bulunmayan harfler

Türkçede b, c, d, g ve ğ sesleri sonda bulunmaz.

9. Başta çift ünsüz bulunmaz kuralı

Türkçe kelimelerin başında çift ünsüz yer almaz. Tren, gri, grup gibi.

10. İki seslinin yan yana bulunmaması:

Türkçe iki ünlü yan yana bulunmaz. Saat gibi.